Czy o symbolice Byka można powiedzieć coś w kilku zdaniach? Gdybym miała to zrobić, byłyby to hasła: stabilność, męskość , doświadczenie, uziemienie. Postaram się jednak rozwinąć swoją myśl i pokazać jak na przestrzeni wieków był spostrzegany poprzez mistrzów.

 

Byk jest męskim symbolem Słońca, jego rogi to łuk strzelający promieniami słonecznymi. Egipski byk Merwer związany był z bogiem Słońca Ra (Re) w Heliopolis. Na rzeźbach i freskach przedstawiano go z tarczą słoneczną między rogami. Hathor, czczoną w całym Egipcie boginię nieba, uosobienie Wielkiej Macierzy, wyobrażano w postaci krowy, a później kobiety z głową (lub tylko uszami czy rogami) krowy i tarczą słoneczną na głowie. W swojej pierwotnej, sumeryjskiej postaci babiloński bóg Marduk (etymologicznie Amarutuk ’młody byk Słońca’) był  aspektem boga Słońca, natomiast fenickiego Baala czczono pod postacią byka (por. Ex. 32, 4, Psalm 105 19), podobnie perskiego Mitrę. Liczne są związki z bydłem greckich bogów i bohaterów słonecznych, np.: Zeusa z Europą, Heliosa, Apolla i Geryona ze stadami świętego bydła, Minosa z Pasifae, bykiem Posejdona i Minotaurem, Heraklesa, poskromiciela byka kreteńskiego, Odyseusza z bydłem Heliosa (Odyseja 12). Wół jest również zwierzęciem ofiarnym, wraz z osłem przedstawiany był przy żłobie w scenach Narodzenia, w czasie przesilenia zimowego. 

Byk jest równocześnie męskim i żeńskim symbolem Księżyca. Pasterze sumeryjscy z Ur czcili boga Księżyca. NamaSm. wyobrażając go sobie jako młodego, jurnego byka z błyszczącymi oczami, biegającego po nocnych pastwiskach nieboskłonu. Rogi byka to sierp młodego Księżyca (w krajach południowych zwrócony rogami do góry); byk księżycowy związany z morzem (przypływy i odpływy), Posejdonem, z boginiami (wpływ na menstruacje kobiet): Herą, Ateną, Demeter, Afrodytą, Uranią.

Byk  jako symbol ziemi i świata podziemnego. Olbrzymi byk babiloński ze skrzydłami i brodatą głową ludzką, przewodnik dusz zmarłych, wyobrażany na płaskorzeźbach i posągach, które umieszczano u wejścia do pałaców, aby ich strzegł przed innymi potworami. Czarne byki składano w ofierze podziemnym bogom płodności i zboża.

Byk — burza i wicher. Sumeryjski bóg Iszkur, uosabiający potęgę zjawisk atmosferycznych i opiekujący się pasterstwem, zwany był ,,zwierzem niebiańskim, wielkim bykiem”.

Byk — siła i płodność. Sumerowie używali często w stosunku do bogów określeń: .jurny byk”, "groźny byk”, "dziki byk”. Wódz niebiańskich bogów Sumeru, Enhl, przemienia się w nieokiełznanego byka, rzuca się na dziką krowę — rzekę Tygrys — i napełnia ją słodką, życiodajną wodą. Bóg Nilu Hapi (gr. forma: Apis) czczony był w Memfis pod postacią byka już  za czasów l dynastii egip. (XXIX — XXVII w. p.n.e.). Byk był składany w ofierze (zwł. biały byk albo wół) Zeusowi Chthoniosowi, a także skandynawskiemu bogu płodności i pokoju Freyrowi, dawcy deszczu i urodzaju. Pozostałościami dawnych rytuałów płodności są zapewne wszystkie „zabawy” polegające na szczuciu, drażnieniu i zabijaniu byków, począwszy od walki byków, sportu Celtiberów (staroż. mieszkańców Półwyspu Pirenejskiego, napływowych Celtów zmieszanych z miejscową ludnością iberyjską) z czasów sprzed wojen punickich (dziś sport widowiskowy Hiszpanów i in.), skomplikowanych skoków przez byka i akrobacji znanych z fresków kultury egejskiej na Krecie, aż do szczucia psami uwiązanego byka (ang. bullbait ing) czy pogoni mieszczan z maczugami za bykiem (ang. bullrunning), sportów popularnych w Europie przez stulecia (w Brytanii wzbronionych ustawą parlamentu od 1835).

Stada bydła w starożytności oznaczały bogactwo (z lać. pecus ’bydło , trzoda’ pochodzi pecunia ’majątek; pieniądze; monety; bogactwo’), duma posiadających je bogów.

Byk (Taurus) — gwiazdozbiór równikowy w Polsce widziany jesienią i zimą, znak zodiaku, żeński, zimny, suchy, niepomyślny, rządzony przez planetę Wenus, symbol potęgi pracy, zmysłowości, potrzeby rozkoszy; kolor czerwonopomarańczowy, „pierwiastek” ziemia. Wyobrażany jako łeb byka, a w uproszczeniu trójkąt z rogami a owal z sierpem Księżyca.

Słynne powiedzenia:

- dojna krowa oznacza źródło dużego i stałego dochodu.

- zabicie tucznego cielca — radość z przybycia pożądanego gościa, przyjęcie go wszystkim, co się ma najlepszego; z biblijnej przypowieści o synu marnotrawnym i ojcu cieszącym się z jego powrotu (Ew. wg Łuk. 15, 23)

- święta krowa — indyjskie bydło domowe, którego wg przepisów hinduizmu nie wolno zabijać ani spożywać (ale wolno używać do orki i korzystać z jego nawozu) przen. osoba, której nie wolno krytykować.

- pracowity jak wół - haruje, pracuje, orze, tyra jak wół

 - coś stoi jak byk (wół) — jest wyraźnie, czytelnie napisane, wydrukowane.

- wół przemówił (łac. boś locutus est) — rzymska legenda głosi, że wół raz uratował miasto, powiedziawszy ludzkim głosem, że nieprzyjaciel się zbliża; por. Osioł (Oślica Balaama).Koledzy studenci fakultetu Alberta Wielkiego u dominikanów w Kolonii nazywali Tomasza z Akwinu "niemym wołem” z powodu jego małomówności.

"Obiegły mnie byki Baszanu. Rozwarły na mnie swe paszcze jak lew, co szarpie i ryczy”, (Psalm 21 13—14), stąd przysłowie: Ryczeć jak byk z Baszanu. „Słuchajcie tego słowa wy, krowy baszańskie (występne niewiasty samaryjskie), które uciskacie nędzarzy” (Amos 4,1). Przysłowie tac. (z ok. r. 1000 n.e.): Bóg daje rozhukanym bykom krótkie rogi, tzn. ludzie porywczy, impulsywni, popędliwi, dają się szybko okiełznać.

Czarny wół (czarna krowa) — bieda, niebezpieczeństwo, starość i śmierć. Przysłowia: Domyślisz się, gdy czarny wół na nogę ci nastąpi. Czarna krowa go przydeptała —jest chory albo konający. W średniowieczu przedstawiano śmierć jadącą na czarnej krowie. Czarny byk (wół) poświęcany był Plutonowi (a biały — Jowiszowi).

Strzelić, palnąć byka - to gadać głupstwa lub zrobić głupstwo.

Bydlę, bydlak (l.mn. bydło) — o człowieku godnym pogardy, chamie lub o bezmyślnym, głupim, pijaku. "Bydło bezrozumne, zrodzone na schwytanie i zagładę” (2. Lisi św. Piotra 2, 12).

Byk uwiązany do dzikiego figowca — ujarzmienie chuci; człowiek wyleczony z ropusty (figowiec oznacza tu małżeństwo!).

Wół — krótka pamięć, tępota. Przysłowia: Zapomniał wół jak cielęciem był. Żal krowy po cielęciu krótko trwa. .."Wnet poszedł za nią, jak wół gdy go na rzeź wiodą” (Ks. Przypowieści 7, 22).

Cielę — pokora, sprytna uległość: Pokorne cielę dwie matki ssie. Cielę — niedojrzałość, niewinność; tchórzostwo; typowe zwierzę ofiarne; (niekiedy, zamiast wołu) atrybut ewangelisty Łukasza.

Cielę — gapiostwo, bezmyślność: Patrzy jak cielę na malowane wrota. Krowa w marzeniu sennym: (tłusta) obfitość; (chuda) głód (Gen. 41, 25—32).

W heraldyce: odwaga, wspaniałomyślność, potęga, służba: łeb byka: rozumna siła. Bóstwa związane z bykiem: Agni, Apis, Dionizos, Dyaus (Ojciec Niebo w mit. wedyjskiej), Herakles, Indra, Zeus, Kali, Marduk, Atena, Minotaur, Merwer (Nemur. Mnevis), Mitra, Nebo, Posejdon, Ra, Sin (mezopotamski bóg Księżyca, sumeryjski Nanna), Siwa, Tantal, Telamon, Thor i inni.

Bóstwa związane z krową: Atena, Brighid (stara bogini celtycka schrystianizowana jako irlandzka św. Brygida), Hathor, Hera, Izyda, Neftys (siostra Izydy, żona Seta), Nut (egip. Niebo), Toth i in.

Jakże wiele cech, ale i zwierzę całkiem niemałe....